مهارت های زبانی در دبستان | پیش دبستانی ودبستان دخترانه غیردولتی فرزانگان لامرد

مهارت های زبانی و نقش آنها در پیشبرد اهداف آموزشی

پدیده زبان در جوامع انسانی به دو صورت گفتاری(صحبت کردن و گوش دادن)و نوشتاری(خواندن و نوشتن)در امر ارتباط و ارسال یا دریافت پیام و ایفای دیگر نقش های زبان به کار گرفته می شود.این چهار رکن را مهارت های زبانی گویند.در تقسیم بندی دیگر دو مهارت صحبت کردن و نوشتن"مهارت های تولیدی"و گوش دادن و خواندن"مهارت های ادراکی"یا دریافت زبان خوانده می شوند.

مهارت های گفتاری(گوش دادن و صحبت کردن)

مهارت های گفتاری یا شفاهی یعنی گوش دادن و صحبت کردن،نخستین مهارت های زبان به شمار می آیند.همه کودکانی که از شرایط زیستی و محیطی عادی برخوردارند این دو مهارت را می آموزند،ولی تفاوت هایی نیز بین آنها مشاهده می شود.برخی از آنها واژگان زیادی دارند و به خوبی از آن استفاده می کنند ،ولی برخی واژگان کمی دارند.از وظایف برنامه آموزشی است که مهارت شفاهی این کودکان را افزایش داده،اعتماد به نفس لازم برای گفتگو را در آنان تقویت کند.

گوش دادن

دارای چهار مرحله متوالی است که آنها را به صورت زیر تلفیق کرده ایم:

شنیدن:احساس آواهای زبانی و تمیز آنها از هم

دقت و تمرکز حواس:تمرکز بر منبع پیام و نیز خود پیام

دریافت:فهم وادراک اولیه پیام شامل درک معنای واژه ها و جمله ها

.پروش معنایی پیام: دریافت و جذب نهایی مقصود گوینده

گوش دادن با درجه بالای کارایی،عوامل زیادی لازم دارد که از جمله آنها می توان به عوامل"برون فردی"مثل صدای رسای گوینده،لهجه گوینده،محتوای مطلب،رسانه،سرعت و سر و صدای محیط اشاره کرد.عوامل" درون فردی" نیز شامل سلامت ذهنی و جسمی شنونده،اطلاعات و تجربیات قبلی وی و بینش شنونده نسبت به گوینده می باشد. دبیران باید زمینهلازم را برای تحقق عوامل ایجاد شده فراهم کنند و این عوامل را رعایت کنند: تدریس با صدای رسا، استفاده از لهجه فارسی معیار، تعادل در سرعت ادای جمله ها، کاهش سر و صدای محیط و توجه به سلامت دستگاه شنوایی دانش اموزان.

انواع گوش دادن

این مهارت زبانی را می توان به چهار نوع تقسیم کرد: حاشیه ای(منفی)، با دقت، فعال و تحلیلی(انتقادی).

1-گوش دادن حاشیه ای:معمولا در کنار یک کار دیگر که اهمیت بیشتری برای

شنونده دارد انجام می شود، مانند مواقعی که همزمان با مطالعه روزنامه به رادیو گوش می کنیم.

2- گوش دادن با دقت: دانش آموز معمولا به علت احترام خاص به معلم یا احساس نیاز به مطالب به دقت به سخنان معلم گوش کرده و واکنش های مناسب با بیانات معلم از خود نشان می دهد.گوش دادن با دقت نقطه مقابل گوش دادن حاشیه ای است

3گوش دادن فعال:دانش آموز برحسب تجارب ضمنی و نگرش خود نسبت به معلم و موضوع درس در ارتباط شفاهی با معلم، فعالانه شرکت می کند و با این کار گوینده را به ادامه سخن ترغیب می نماید..

4- گوش دادن تحلیلی( انتقادی): شنونده با دقت کامل به سخنان گوینده گوش می دهد و محتوی پیام های او را تجزیه و تحلیل می کند، صحت آنها را می سنجد و نقاط ضعف و قوت انها را مورد بررسی انتقادی قرار می دهد.

صحبت کردن : گفتار صورت مادی زبان است و می توان آن را غنی ترین و متنوع ترین شکل بیان دانست. صحبت کردن دومین مهارت زبانی است که انسان یاد می گیرد. آموختن این مهارت از خانواده و مهد کودک شروع می شود.بین سنین 4-5 سالگی کودکان می توانند جمله های کامل، پیچیده و بسیار شبیه به بزرگسالان را به کار برند. استنباط آنان از برخی کلمات کلی تر و عمومی تر از بزرگسالان و از برخی کلمات دیگر محدودتر است. آنان حتی می توانند لطیفه ها و گفته های استعاری را درک کنند.

مهارت های اساسی کاربرد گفتار

1- استفاده از کلمات و جملات متناسب با موقعیت

2-بیان روشن نظرات اصلی با استفاده به جا از کلمات مناسب

3-صحبت کردن با صدای رسا

4-صحبت کردن به نحوی که شنونده مقصود گوینده را در یابد

5-کاربرد واژه ها بطور واضح و مشخص

6- درخواست و دادن اطلاعات درس

مهارت خواندن و رویکردها و روش های آموزش ان در دوره دبستان

خواندن و یادگیری آن

یادگیری مهارت خواندن مستلزم کسب مهارت های زیر است

الف)باز شناسی دیداری عناصر زبانی

ب) درک معنای این عناصر و روابط معنایی موجود بین انها

مراحل یادگیری خواندن : در سال اول آموزش دبستان بیشتر به آموزش مهارت نخست می پردازند.

1- آمادگی: دوره آن از تولد تا شش سالگی است: در این مرحله شناسایی جهت های بالا و پایین و چپ و راست صفحه، هماهنگی میان چشم و دست و درک توالی عناصر زبانی صورت می گیرد.

2- آغاز یادگیری خواندن : با شناسایی دیداری عناصر زبانی همراه است. اعتماد به نفس یا احساس ضعف در خواندن در این مرحله متجلی می شود.

3- رشد سریع مهارت های خواندن: پی ریزی کامل عادات و مهارت هی پایه، پیشرفت در شناسایی کلمات، افزایش قدرت درک خواندن، ایجاد علاقه به خواندن و ایجاد انگیزه به آغاز مطالعه مطالب متنوع در این مرحله صورت می گیرد.

4- مرحله گسترده خواندن: در سالهای آخر دبستان ظاهر می شود. تاکید اصلی بر خواندن مستقل است که با افزایش زخیره واژگانی، کسب سرعت زیاد در صامت خوانی، کسب مهارت های بیشتر در درک مطلب و تقویت مهارت های تحلیل روابط کلمات تحقق می یابد.

5- پالای خواندن : در مدارس راهنمایی و دبیرستان دیده می شود که با درک پیشرفته همراه است.

تدریس مهارت خواندن در کلاس اول دبستان

خواندن و نوشتن در کلاس اول ابتدایی دارای دو مرحله است:

الف)دوره آمادگی:این دوره به دو هدف عمده اختصاص دارد:

-اهداف مربوط به زبان گفتاری

اهداف مربوط به زبان نوشتاری

تقویت و اصلاح زبان گفتاری.در دوره آمادگی اهداف زیر مورد نظر قرار می گیرد:

-آموزش غیر مستقیم این نکته که واحد های زبانی مثل کلمه از اجزای کوچکتری مثل هجا تشکیل شده است.

-آشنایی معلم با مشکلات برخی دانش آموزان در تلفظ برخی صدا های زبان فارسی.

-اصلاح تلفظ کلمات با بیان نام تصاویر.

-آموزش به کار بردن صحیح جمله ها در بیان مطالب و افکار خود با رعایت کوتاهی و بلندی صدا و آهنگ جملات.

مقدمات یادگیری زبان نوشتاری:

-آموزش صحیح گرفتن مداد و گچ

-آموزش استفاده صحیح از مداد پاک کن و تخته پاک کن

-آموزش چگونگی حرکت چشم از راست به چپ.

ب)آموزش خواندن پایه:هدف اصلی این است که دانش آموزان مهارت های اساسی خواندن به زبان فارسی را بیاموزند،کلیه حروف الفبای فارسی را بشناسند و کلمات ساده،جمله های ساده و متون ساده را براحتی بخوانند.

تدریس مهارت خواندن در کلاس های دوم تا پنجم دبستان

روش های خواندن متن

1- خواندن با صدا(خواندن خطابی،همخوانی)

صامت خوانی(خواندن اجمالی،تند خوانی،گروه خوانی)

مهارت نوشتن و روشها و شیوه های تدریس آن در دوره دبستان(حرف نویسی،کلمه نویسی،جمله نویسی،املا و انشا)

مباحث کلی درباره نوشتن

نوشتن شامل مراحل زیر است:

1- کشف چیزی که می خواهیم از طریق نوشتار بیان کنیم.

2- تنظیم و سازماندهی پیام.

3- روی کاغذ آوردن پیام.

4- بازبینی و انجام اصلاحات لازم

5- ارایه نهایی به خواننده

مراحل یادگیری نوشتن:

1- حرف نویسی و کلمه نویسی

1- آموزش نوشتن غیر فعال:رونویسی

2- آموزش نوشتن نیمه فعال:املا

3- آموزش نوشتن فعال پایه یک:کلمه سازی

4- آموزش نوشتن فعال پایه دو

5- آموزش نوشتن فعال:انشا و انواع آن

آموزش رو نویسی:

مرحله اول: شناخت و تولید اشکال مشابه حروف،دانش آموزان این مسائل را می آموزند. نوشتن از راست به چپ،بالا به پایین،پایین به بالا،نوشتن حروف انحنا یا نیم دایره،نوشتن حروف مورب از بالا به پایین،نوشتن نقطه و سر کش

مرحله دوم: شناخت و تولید حروف الفبای فارسی.

آموزش املا: معنی توانایی جانشین کردن صحیح نوشتاری حروف ،کلمات و جمله ها به جای صورت آوایی آنهاست.اشکالات املایی دانش آموزان از دیدگاه روان شناسان از موارد زیر سرچشمه می گیرد:ضعف در حساسیت شنوایی،حافظه شنوایی،حافظه دیداری،حافظه توالی دیداری،قزینه نویسی،وارونه نویسی،عدم دقت،نارسا نویسی.

اهداف املا: آموزش صورت صحیح نوشتاری کلمه ها و جمله های زبان فارسی،تشخیص اشکالات املایی دانش آموزان و رفع آنها،تمرین آموخته های نوشتاری دانش آموزان در رو نویسی.

آموزش جمله سازی: در ابتدای دوره دبستان که هدف اصلی آن آموزش خواندن و نوشتن فارسی پایه است،در کنار خواندن و املا درسی با نام جمله نویسی وجود دارد.هدف این درس ایجاد توانایی اولیه نوشتن فعال در دانش آموزان است.جمله سازی در واقع مقدمه ای است برای آماده سازی دانش آموزان در درس انشا.در جمله دو اصل مورد توجه است(پیام جمله و ساخت نحوی جمله)

منابع:( بهمن زندی) روش تدریس زبان فارسی(دردوره ی دبستان).